Is de werkgever (in dit geval de gemeente) aansprakelijk voor PTSS bij een brandweerman/duiker, die is veroorzaakt door confrontatie met ingrijpende incidenten en vaak ernstig verminkte slachtoffers? De Centrale Raad van Beroep heeft onlangs een interessante uitspraak gedaan over deze vraag (CRvB 15 juni 2023, ECLI:NL:CRVB:2023:1150). De Centrale Raad van Beroep wijkt daarin af van haar eerdere rechtspraak over dit onderwerp. Omstandigheden die inherent zijn aan de functie als brandweerman werden voorheen niet als buitensporig gezien. De Raad denkt daar nu anders over.
De feiten
Deze zaak ging om een brandweerman/duiker die tussen 1982 en 1993 als ambtenaar in dienst was bij de gemeente Emmen. Deze brandweerman heeft in de ruim 11 jaar dat hij voor de brandweer werkte veel ernstige (ingrijpende) incidenten en ongevallen meegemaakt, waarbij hij is geconfronteerd met, vaak ernstig verminkte, slachtoffers. Hij heeft in de procedure bij de rechter bijna 25 incidenten beschreven waarbij hij direct is geconfronteerd met slachtoffers met fatale verwondingen waaronder een politieman die onder zijn handen is gestorven, suïcides en lijkvindingen. Daarbij heeft man aangevoerd dat hij in het geheel geen (na)zorg heeft ontvangen. Hij ervaarde ook geen steun van zijn leidinggevenden en collega’s. In de loop van de jaren hebben zich bij de brandweerman psychische klachten ontwikkeld, zoals herbelevingen en angsten. In 2014 heeft de behandelend psycholoog vastgesteld dat sprake is van een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Het ontstaan van de PTSS is door de psycholoog toegeschreven aan traumatische ervaringen die de man als brandweerman/duiker heeft meegemaakt.
Zorgplicht werkgever
De brandweerman stelde het college van burgemeester en wethouders van de gemeente aansprakelijk. Volgens vaste rechtspraak heeft het bestuursorgaan tegenover de ambtenaar (zoals een brandweerman) een zorgplicht. De zorgplicht houdt in dat het bestuursorgaan de werkzaamheden van de ambtenaar zodanig moet inrichten en voor het verrichten daarvan zodanige maatregelen moet treffen en aanwijzingen moet geven als redelijkerwijs nodig is om te voorkomen dat de ambtenaar in de uitoefening van zijn werk schade lijdt. De ambtenaar heeft recht op vergoeding van deze schade, ook voor zover rechtspositionele regelingen daarin niet voorzien. De ambtenaar heeft geen recht op vergoeding als het bestuursorgaan aantoont dat het zijn zorgplicht is nagekomen of dat de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de ambtenaar.
De zorgplicht van het bestuursorgaan is niet bedoeld om een absolute waarborg te scheppen voor de bescherming van de ambtenaar tegen het gevaar van arbeidsongevallen/psychische schade, ook niet als de werkzaamheden bijzondere risico’s op ongevallen meebrengen. Wanneer de gestelde schade in sterkere mate van psychische aard is, zal volgens vaste rechtspraak in meerdere mate sprake moeten zijn van factoren die – objectief bezien – een buitensporig karakter dragen in verhouding tot het werk of de werkomstandigheden. Pas als kan worden vastgesteld dat de aard van het werk of de omstandigheden waaronder dat werk moest worden verricht objectief beschouwd buitensporig zijn, kom je toe aan de vraag of een verband bestaat tussen de werkomstandigheden, de psychische schade en de arbeidsongeschiktheid. In een uitspraak van 22 december 2022 (ECLI:NL:CRVB:2022:2779) heeft de Raad nadere uitleg gegeven over deze voorwaarde.
De Raad heeft inmiddels haar koers gewijzigd. Voorheen was de Raad van oordeel dat omstandigheden die inherent zijn aan de functie van bijvoorbeeld brandweerman of politieambtenaar – zoals confrontatie met dodelijke slachtoffers of ernstige dreiging van geweld – niet zonder meer buitensporig zijn. De Raad denkt daar nu anders over. De Raad blijft het criterium hanteren dat er sprake moet zijn van buitensporigheid, maar daarbij wordt niet meer doorslaggevend geacht of het gaat om werkzaamheden die inherent zijn aan de functie als brandweerman. Confrontaties met slachtoffers zijn in functies als brandweerman onvermijdelijk, maar dat doet er niet aan af dat dergelijke ervaringen, zeker als die zich herhaaldelijk voordoen, in het gewone leven uitzonderlijk zijn. Dit soort ervaringen kan tot psychische klachten leiden. Bij de politie, waar aantoonbaar met het werk samenhangende PTSS in beginsel als beroepsziekte wordt erkend, wordt dit al langere tijd onderkend. De Raad wijkt daarom af van de eerdere rechtspraak en gaat nu anders om met dit soort kwesties.
Nazorg
Het is nu aan het college van burgemeester en wethouders om aannemelijk te maken dat de zorg vóór, tijdens en na de inzet van de man voldoende is geweest. Tegenwoordig is meer aandacht voor nazorg bij ernstige incidenten, maar in deze zaak ging het om incidenten tussen 1982 en 1993. Bij de beoordeling of de zorg van het bestuursorgaan c.q. de werkgever voldoende is geweest, moet worden uitgegaan van de omstandigheden van het geval en van de toenmalige stand van de wetenschap.
Zelf een arbeidsongeval of dienstongeval meegemaakt?
De vraag of de werkgever aansprakelijk is voor schade die is ontstaan tijdens de uitvoering van de werkzaamheden, komt aan op een individuele beoordeling van alle omstandigheden van het geval. Heeft u een arbeidsongeval of dienstongeval meegemaakt of PTSS opgelopen bij de uitvoering van uw werkzaamheden, neem dan contact met ons op.
