Wat is massaschade?

Massaschade is schade waarbij veel benadeelden zijn betrokken, die is veroorzaakt door dezelfde gebeurtenis of gelijksoortige gebeurtenissen, waarvoor slechts één of een beperkt aantal (rechts)personen aansprakelijk is. Een duidelijk voorbeeld van massaschade is de zogenoemde DES-affaire. Vanaf eind jaren vijftig van de vorige eeuw werd door duizenden Nederlandse vrouwen tijdens hun zwangerschap gebruik gemaakt van zogeheten ‘DES-tabletten’. Naderhand bleek dat blootstelling aan de werkzame stof heeft geleid tot lichamelijke aandoeningen bij zowel de moeders die DES-tabletten slikten als bij hun dochters, zonen en zelfs kleinkinderen. Een aantal ‘DES-dochters’ heeft de farmaceutische bedrijven die DES-tabletten op de markt hebben gebracht aansprakelijk gesteld.

Andere voorbeelden van massaschade zijn woekerpolissen die door een bank zijn verkocht aan een grote groep consumenten of een grote groep werknemers die door hun werkgever langdurig is blootgesteld aan asbest (of meer actueel: Chroom 6).

Welke mogelijkheden zijn er voor benadeelden bij massaschade?

In geval van massaschade kunnen de benadeelden zich ieder voor zich tot de schadeveroorzaker wenden. Vanwege de complexiteit van dergelijke kwesties en de omvang van de schade kunnen de (schikkings)onderhandelingen met de schadeveroorzakers echter stroperig verlopen. Eventuele gerechtelijke procedures kunnen bovendien gemakkelijk jaren duren. Daardoor moeten individuele benadeelde in de praktijk soms lang wachten op een schadevergoeding.

In plaats van individueel met de schadeveroorzaker te onderhandelen of te procederen, kunnen benadeelden zich ook gezamenlijk wenden tot een vertegenwoordiger. Deze vertegenwoordiger kan vervolgens namens de benadeelden in onderhandeling treden met de veroorzaker van de schade of één procedure starten namens een grote groep benadeelden. Dit wordt ook wel een ‘collectieve actie’ genoemd.

Schadevergoeding bij massaschade

Vooralsnog kan in een dergelijke procedure geen schadevergoeding in geld worden gevorderd. In de praktijk wordt daarom in geval van massaschade vaak (slechts) een verklaring voor recht gevorderd. Wanneer de aansprakelijkheid eenmaal vast is komen te staan, kan door benadeelden individueel worden doorgeprocedeerd om schadevergoeding te verkrijgen, of kan een schikking worden getroffen.

Wanneer een schikking is getroffen tussen de vertegenwoordiger van de benadeelden en de veroorzaker(s) van de schade, kan de overeenkomst worden voorgelegd aan een specifiek daartoe aangewezen rechter. Die rechter kan de overeenkomst vervolgens algemeen verbindend verklaren.
Dat wil zeggen dat de schikking van toepassing wordt verklaard op alle benadeelden, dus ook de benadeelden die zich niet hebben gewend tot de vertegenwoordiger (en die misschien helemaal niet zitten te wachten op een collectieve schikking). Personen die niet gebonden willen worden door de schikking dienen dit – met inachtneming van een aantal formaliteiten – binnen een bepaalde termijn expliciet te kennen te geven. Dit wordt ook wel aangeduid als een ‘opt-out’.

Het voordeel van deze regeling is dat in relatief korte tijd een redelijke oplossing kan worden bereikt voor een grote groep benadeelden van massaschade. De kanttekening die hierbij dient te worden gemaakt is dat de regeling alleen werkt als de partijen bereid zijn tot onderhandelen. Uit de praktijk blijkt echter dat de schadeveroorzaker hiertoe niet altijd bereid is.

Wetswijziging

De Wet collectieve afwikkeling massaschade was toe aan een make-over. Op 29 januari 2019 is een voorstel tot wijziging van de wet aangenomen door de Tweede Kamer. Op 19 maart 2019 heeft ook de Eerste Kamer het wetsvoorstel aangenomen. Het is nog niet duidelijk wanneer de nieuwe wet precies in werking zal treden.

De nieuwe wet zal een aantal veranderingen meebrengen in de wettelijke regeling betreffende de afwikkeling van massaschade. Met de wet wordt beoogd het schikken van een zaak aantrekkelijker te maken door verbetering van de kwaliteit van collectieve belangenbehartigers, coördinatie van collectieve procedures en meer finaliteit. Daarnaast worden enkele formele wijzigingen doorgevoerd, zoals de invoering van een register voor collectieve acties en de invoering van een extra moment voor opt-out.

De belangrijkste wijziging is dat, anders dan voorheen, in een collectieve procedure bij de rechtbank ook schadevergoeding in geld kan worden gevorderd. Dit geeft het collectief van benadeelden meer slagkracht. Afwezigheid van bereidheid tot onderhandelen bij de veroorzaker hoeft namelijk niet langer een belemmering te zijn voor het collectief verkrijgen van schadevergoeding.

Wat zijn de risico’s van een collectieve actie?

Tegenover de voordelen van een collectieve actie staat het nadeel dat onmogelijk recht kan worden gedaan aan alle individuele belangen. Bij het bepalen van de omvang van de schade wordt gebruik gemaakt van richtlijnen en standaardpercentages en de benadeelden worden ingedeeld in categorieën. Er wordt bij het bepalen van schadevergoeding dus niet meer van geval tot geval gekeken naar de omstandigheden van het individuele slachtoffer.

De uitspraak van de rechter in de procedure is bindend voor alle gedupeerden die niet hebben
‘ge-optout’. Indien je als benadeelde niet tijdig gebruik maakt van deze mogelijkheid, dan ben je tegen wil en dank gebonden aan de hoogte van de schadevergoeding. Daarmee bestaat het risico dat je als benadeelde gebonden bent aan een collectieve regeling of uitspraak van de rechter, terwijl de (standaard)vergoeding geen recht doet aan de werkelijk geleden schade. In het geval van massaschade is het daarom altijd verstandig om zelf (tijdig) juridisch advies in te winnen bij een gespecialiseerde advocaat.