Afgelopen vrijdag was ik te gast in de uitzending van Meldplunt van Omroep Max over het mogelijke wettelijke verbod op asbestdaken. In deze blog zal ik uitleggen wat huiseigenaren kunnen verwachten en welke acties zij het beste al kunnen ondernemen.

Wat is de huidige stand van zaken?

De verwachting is dat de Eerste Kamer in 2019 over het asbestverbod zal stemmen. Het wetsvoorstel is dus alleen nog door de Tweede Kamer aangenomen. Zie voor de huidige stand van zaken de website van de Eerste Kamer.

Wat houdt het asbestverbod in?

Na 1 januari 2025 zijn asbestdaken in Nederland naar verwachting verboden. Dit betekent dat eigenaren van gebouwen met asbesthoudende dakbedekking deze dan vóór 1 januari 2025 moeten verwijderen. Hierbij maakt het niet uit of dit dak in bezit is van een particulier, een bedrijf of de overheid. Ook de toestand van het dak is niet relevant voor het verbod.

Meldpunt van Omroep Max heeft in vijf duidelijke stappen uitgelegd hoe je weet of er asbest in jouw huis zit.

Wat kunt u na 1 januari 2025 verwachten?

Indien het wetsvoorstel door de Eerste Kamer wordt aangenomen dan zal vanaf 1 januari 2025 de Gemeente verantwoordelijk zijn voor de handhaving van het wettelijk verbod. De verwachting is dan dat de Gemeente ook meteen tot handhaving zal overgaan. Soms komt het voor dat handhaving wordt opschort of uitgesteld. Ik denk dat daarvan in dit geval geen sprake zal zijn, nu de wet pas over zes jaar in werking zal treden en de wetgever van mening is dat burgers daardoor genoeg tijd hebben om zich voor te bereiden op het wettelijk verbod.

Hoe kan de gemeente het asbestverbod handhaven?

De gemeente kan eisen dat het dak verwijderd wordt. Wanneer daaraan geen gevolg wordt gegeven, kan de gemeente een boete (dat heet officieel: een last onder dwangsom) opleggen om de burger te dwingen het dak te verwijderen. Als laatste redmiddel kan de gemeente ook bestuursdwang toepassen. Een last onder bestuursdwang is een soort aankondiging van een voornemen van de gemeente om zelf de overtreding te beëindigen. Indien u niet binnen de gegeven termijn het dak aslnog verwijderd, dan zal de gemeente een bedrijf opdracht kunnen geven om het asbest van uw dak te verwijderen. De kosten die de gemeente vervolgens daardoor zelf heeft gemaakt om de asbest te verwijderen kunnen op u als burger worden verhaald. In het meest ongunstige geval zal de gemeente zowel een boete (last onder dwangsom) als bestuursdwang toepassen.

Wat kunt u doen tegen de handhaving van het asbestverbod door de gemeente?

Een bestuursorgaan (in dit geval de gemeente) dient waarschijnlijk bij de handhaving van het verbod rekening te houden met bijzondere omstandigheden aan de zijde van de betrokkene. Bijzondere omstandigheden zijn bijvoorbeeld: overmacht, niet-verwijtbaarheid, duurzaam financieel onvermogen op of onder het bestaansminimum, excessief formalisme bij het bestuursorgaan, schending van grondrechten zoals huisrecht, gelijkheidsbeginsel, eigendomsgrondrecht en verdedigingsbeginsel, en (temporele) herstelsanctiecumulatie. Ik zal in deze blog niet uitleggen wat deze begrippen allemaal betekenen. De belangrijkste conclusies zijn in onderstaande punten uitgewerkt.
De gemeente dient al automatisch bij de besluitvorming rekening te houden met uw financiële draagkracht. Het is aan u als burger om bijzondere omstandigheden waarvan de gemeente niet al op de hoogte is of had moeten zijn naar voren te brengen. Er wordt dus een actieve houding van u verwacht.

Mijn advies/tips

Concreet adviseer ik u:
1. Indien u niet zeker weet of u een asbesthoudend dak heeft, dient u een expert in te schakelen om dit te laten vaststellen;
2. Om binnenkort al offertes op te vragen bij diverse bedrijven, zodat u kunt vaststellen welke kosten u zult moeten maken om het asbesthoudend dak te laten verwijderen;
3. Een overzicht te maken van uw inkomen en uitgaves. Probeert u waar mogelijk te besparen en zoveel mogelijk per maand te sparen. Zelfs een bedrag van € 50,- per maand levert in zes jaar tijd al € 3.600,- op;
4. Bewaar al uw inkomens/vermogensgegevens (jaaropgaves/loonstroken/jaaroverzicht spaarrekening) vanaf dit jaar tot in ieder geval 2025. Indien u te weinig inkomen/vermogen heeft, dan moet u namelijk met schriftelijke bewijzen kunnen aantonen dat u niet meer heeft kunnen sparen voor de verwijderingskosten;
5. Informeer of u eventueel uw hypotheekschuld kunt verhogen om op deze wijze de kosten te financieren. Indien uw aanvraag wordt afgewezen, dan is het van belang dat u deze papieren goed bewaard;
6. Waarschijnlijk zal er een landelijk asbestfonds komen. Dit fonds zal zich specifiek richten op minder draagkrachtige eigenaren om het mogelijk te maken om de sanering van hun dak te financieren. Om een beroep te kunnen doen op dit fonds dient u dus ook schriftelijk te kunnen aantonen dat u niet zelf de kosten kunt betalen. Check dus later of u een beroep kunt doen op dit fonds;
7. Dat u goed verweer voert tegen de handhaving van de gemeente. Mocht u voor 1 januari 2025 het dak niet hebben verwijderd, dan kan de gemeente tot handhaving van het verbod overgaan. In een bestuursrechtelijke procedure bestaat er geen verplichting om een advocaat in te schakelen. Belangrijk is wel dat u weet dat een goede vertegenwoordiging wel een groot verschil kan maken. Indien u bijvoorbeeld onvoldoende aantoont dat u geen financiële draagkracht had om het asbesthoudend dak te verwijderen, dan kan het zijn dat u boetes aan de gemeente verschuldigd bent. In de praktijk komt het geregeld voor dat gemeentes fouten maken bij het opleggen van een last onder bestuursdwang. Bestuursrechtspecialisten kunnen dan het verschil tussen winst en verlies maken;
8. Laat u dus goed vertegenwoordigen. Indien u een rechtsbijstandverzekering heeft dan kunt u daarop een beroep doen. Daarnaast heeft u wellicht recht op gefinancierde rechtsbijstand. Via https://www.rechtsbijstand.nl/ kunt u achterhalen of u daarvoor in aanmerking komt. Via de Nederlandse Orde van Advocaten kunt u achterhalen welke advocaten gespecialiseerd zijn in bestuursrecht;
9. Houdt het programma Meldpunt van Omroep Max in de gaten. In de toekomst zal vaker aandacht aan dit onderwerp worden besteedt;
10. Tot slot: probeer de moed erin te houden. Ik kan mij voorstellen dat u in een lastige en voor uw gevoel misschien uitzichtloze situatie beland bent. Toch is het belangrijk dat u de komende jaren voorgaande tips goed probeert uitvoeren. De verzameling van bovenstaande bewijsstukken zal van groot belang zijn als de gemeente tot handhaving overgaat;

Juridische kanttekening

Tot slot nog een juridische kanttekening. Mijn conclusie dat de financiële draagkracht een rol speelt bij de handhaving van het wettelijk verbod is gebaseerd op de conclusie van 4 april 2018 van staatsraad advocaat-generaal Wattel (ECLI:NL:RVS:2018:1152) waarbij onder andere op de vraag – moet bij de invordering van een dwangsom of het verhalen van kosten bij bestuursdwang rekening worden gehouden met bijzondere omstandigheden, zoals bijv. de financiële draagkracht van een betrokkene – antwoord is gegeven. Het hoger beroep is helaas bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State ingetrokken. Hierdoor heeft de Afdeling over deze kwestie geen uitspraak kunnen doen. Het is dus nog afwachten of de Afdeling de conclusie van de staatsraad advocaat-generaal volgt.