De Wet Deregulering beoordeling arbeidsrelaties (Wet DBA) is sinds 1 mei 2016 in werking getreden en kan zich sindsdien verheugen in een grote belangstelling. Onder het oude systeem konden zelfstandigen met behulp van een Verklaring Arbeidsrelatie, de VAR-verklaring, aantonen dat ze zelfstandig waren, maar bleek het in te veel gevallen, waarin het duidelijk was dat sprake was van een arbeidsovereenkomst, voor de Belastingdienst niet mogelijk daar tegen op te treden. Daarvoor in de plaats zijn nu verschillende modelovereenkomsten opgesteld, waar de zelfstandige en de opdrachtgever gebruik van kunnen maken. De Wet DBA maakt de controle voor de Belastingdienst beter, waardoor de “echte” zelfstandige en de werknemer in loondienst van elkaar kunnen worden onderscheiden. Hierdoor wordt schijnzelfstandigheid – en daarmee oneerlijke concurrentie – beter tegengegaan, zo is de gedachte. Anders dan bij de VAR is niet langer alleen de ZZP-er de aansprakelijke partij, ook de opdrachtgever wordt verantwoordelijk.
Kritiek op Wet DBA
Er is veel kritiek gekomen op de Wet DBA. In die wet wordt aan de hand van een toetsing vooraf van (uitsluitend) de schriftelijke overeenkomst zekerheid gegeven dat iets achteraf geen (fictieve) dienstbetrekking zal blijken te zijn. De commissie onder leiding van professor Boot constateert in het in november 2016 verschenen eindrapport commissie (model)overeenkomsten echter dat deze wijze van toetsing moeilijk te verenigen is met het door de Hoge Raad geformuleerde uitgangspunt dat alle omstandigheden van het geval moeten worden beoordeeld (o.m. Groen/Schoevers, HR 14 november 1997, NJ 1998/149 en het Notaris arrest,
HR 14 februari 2014).
De commissie constateert verder dat de wijze waarop de Belastingdienst de overeenkomsten beoordeelt soms “echt onjuist” is. In een groot aantal algemene modellen zijn de kernbepalingen vaag en staat er meestal niets over de omvang van het contract en de duur daarvan, terwijl dit wel in de rechterlijke beoordeling of het contract een arbeidsovereenkomst is of niet wordt meegewogen. Dit brengt onzekerheid voor zowel de ZZP-er als voor de opdrachtgever met zich: hoe streng zal de Belastingdienst toetsen en levert dat alsnog naheffingen op? De gevolgen kunnen groot zijn. Een modelovereenkomst is vijf jaar geldig; de Belastingdienst kan tot vijf jaar na de ingangsdatum naheffen, als bijvoorbeeld achteraf blijkt dat feitelijk niet volgens het model is gewerkt.
De commissie vindt niet dat het systeem van modelovereenkomsten overboord moet worden gegooid, wel pleit de commissie voor meer duidelijkheid: het moet helder zijn wanneer en op basis van welke criteria overeenkomsten vooraf zullen worden goedgekeurd en achteraf zullen worden getoetst. Dat is nu onvoldoende het geval. Alleen hierdoor kan een beter evenwicht ontstaan tussen de behoefte aan zekerheid, de aanpak van schijnzelfstandigheid (en daarmee oneerlijke concurrentie) en de uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid van de Wet DBA.
Voortgangsrapportage wet DBA
Effect van de onzekerheid is dat er steeds minder (model)overeenkomsten met de één miljoen ZZP-ers worden gesloten. Staatssecretaris Wiebes heeft in de tweede voortgangsrapportage nu erkend dat er veel onrust en onzekerheid heerst. Belangrijker is dat Wiebes de knellende wettelijke begrippen uit 1907 (onder meer gezagsverhouding in artikel 7:610 BW) wil herijken, omdat deze begrippen niet meer zo goed lijken aan te sluiten bij de huidige praktijk. En daar is haast bij geboden: voor het volgende regeerakkoord hoopt het kabinet met resultaten te komen. Zolang deze herijking loopt zal er geen handhaving plaatsvinden. Dit geldt trouwens niet voor een groep ‘evident kwaadwillenden’; dit is een beperkte groep opdrachtgevers aan de onderkant van de arbeidsmarkt, die al langer bij de Belastingdienst bekend zijn. Voor de anderen geldt dat u wel de modelovereenkomsten kunt implementeren, maar dat de Belastingdienst tot 1 januari 2018 niet handhavend zal optreden en dus geen naheffingen en boetes zal opleggen.
Heeft u vragen over de Wet DBA en wat in uw geval het beste is, neem dan even contact op voor een snel en deskundig advies op maat.
